Στις 29 Νοεμβρίου του 1947 τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν τον διαμοιρασμό των εδαφών της Παλαιστίνης μεταξύ Εβραίων και Αράβων. Το σχέδιο προέβλεπε την δημιουργία δύο χωριστών κρατών υπό την επίβλεψη των Βρετανών, ενώ τα Ιεροσόλυμα θα παρέμεναν μια “διεθνής” ζώνη και για τους δύο λαούς. Το σχέδιο έγινε δεκτό από τους Εβραίους, αλλά απορρίφθηκε από τους Παλαιστίνιους. Εκείνη η συμφωνία σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τους Άραβες της Παλαιστίνης.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Το σχέδιο δεν ήταν κάτι καινούριο. Ήδη από το 1917, με την λεγόμενη “Διακήρυξη Μπάλφουρ” που επιφανείς Βρετανοί Σιωνιστές κατάφεραν να αποσπάσουν από τη βρετανική κυβέρνηση, προβλεπόταν η δημιουργία μιας Εβραϊκής “εθνικής εστίας” στην Παλαιστίνη. Έτσι οι Εβραίοι ήταν καλοδεχούμενοι να εγκατασταθούν στα παλαιστινιακά εδάφη που η Μεγάλη Βρετανία είχε προσαρτήσει μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η δημιουργία μιας ασφαλούς εστίας για την εβραϊκή κοινότητα ήταν μια επιτακτική ανάγκη για πολλές δεκαετίες. Ο αντισημιτισμός στην Ευρώπη είχε οδηγήσει σε διαδοχικές διώξεις από την Αγγλία, την Γαλλία και τελικά την Ισπανία το 1492 κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.
Δεν ήταν τυχαίο ότι τα πρώτα θύματα της Α’ Σταυροφορίας ήταν Εβραίοι. Οι εβραϊκές κοινότητες της Ρηνανίας σφαγιάστηκαν από ζηλώτες ακόλουθους του Πέτρου του Ερημίτη το 1096. Σύμφωνα με τους υψηλότερους υπολογισμούς, 10.000 άμαχοι έχασαν μαρτυρικά την ζωή τους στα χέρια των Σταυροφόρων, με περιγραφές της εποχής να μιλάνε για μητέρες που έσφαζαν τα παιδιά τους για να μην πέσουν στα χέρια των χριστιανών. Συχνή ήταν φημολογία ότι οι Εβραίοι συνεργάζονταν με τους εχθρούς και στη διάρκεια του Κυνηγιού των Μαγισσών τον 16ο-17ο αιώνα παρουσιάζονταν ως σατανιστές και ανθρωποφάγοι.
Κατά τον 19ο αιώνα η θέση των Εβραίων της Ευρώπης δεν βελτιώθηκε. Μάλιστα, οι θρησκευτικοί διωγμοί έδωσαν την θέση τους στην ρατσιστική βία ακολουθώντας την άνοδο του εθνικισμού σε όλη την Ευρώπη. Στην ιστορία έμειναν τα φονικά πογκρόμ ενάντια στους Εβραίους της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, τα οποία ανά διαστήματα υποκινούνταν ή γίνονταν ανεκτά από τις αρχές στο διάστημα μεταξύ 1881 και το 1917. Αυτά τα πογκρόμ έδωσαν τεράστια ώθηση στην διαμόρφωση του Σιωνιστικού κινήματος.
Στην Δυτική Ευρώπη, η καχυποψία ενάντια στους Εβραίους αποκρυσταλλώθηκε με την “Υπόθεση Ντρέυφους” το 1894–1906. Σύμφωνα με την κατηγορία, ένας νέος αξιωματικός εβραϊκής καταγωγής του γαλλικού στρατού καταδικάστηκε λανθασμένα για εσχάτη προδοσία και εξορίστηκε σε στρατόπεδο εργασίας υπό απάνθρωπες συνθήκες μέχρι την αθώωση του χρόνια αργότερα. Το γεγονός πόλωσε την γαλλική κοινωνία και εξέφρασε την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι Εβραίοι δεν μπορούσαν να αφομοιωθούν πλήρως από τα ευρωπαϊκά έθνη-κράτη.
Από την πλευρά τους, οι Ευρωπαίοι Σιωνιστές με ηγετική προσωπικότητα τον Αυστριακό δημοσιογράφο Theodor Herzl, αναγνώριζαν ότι η ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους ήταν μάλλον η μόνη ελπίδα για την ασφάλεια των Εβραίων. Η επιδείνωση των αντιεβραϊκών αισθημάτων στην Ρωσία μετά την επανάσταση του 1905 και την υποκίνηση των Σιωνιστών οδήγησε σε ανανεωμένα κύματα μετανάστευσης προς την Παλαιστίνη. Μέχρι το 1914, 90.000 Εβραίοι είχαν εγκατασταθεί στην Παλαιστίνη.
Η δεκαετία του 30' θα έβλεπε την όλο και εντεινόμενη φυγή των Εβραίων της Ευρώπης προς την Παλαιστίνη. Η άνοδος του Χίτλερ στην Γερμανία οδήγησε στην εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος συστημικού αποκλεισμού των Γερμανών Εβραίων από την κοινωνία. Σύντομα, με την κατάκτηση του μεγαλύτερου μέρους της Ευρώπης από τους Ναζί, ο αντισημιτισμός θα εξαπλωνόταν παντού και οι η έξοδος από την Ευρώπη θα γινόταν θέμα ζωής και θανάτου. Μέχρι το 33’, ο Εβραϊκός πληθυσμός στην Παλαιστίνη είχε φτάσει τους 238 χιλιάδες.
Όπως ήταν φυσικό, η εγκατάσταση δεκάδων χιλιάδων Εβραίων στην Παλαιστίνη είχε συνέπειες. Οι Άραβες της Παλαιστίνης ανησυχούσαν ότι σύντομα τα εδάφη τους θα βρίσκονταν υπό Εβραϊκή κυριαρχία. Οι Αραβική Εξέγερση που προέκυψε το 1936–39 οδήγησε τους Βρετανούς να θέσουν όρια στην εβραϊκή μετανάστευση το 39' ώστε να διατηρήσουν την στήριξη των Αράβων ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα. Οι Σιωνιστές συνέχισαν όμως να οργανώνουν παράνομη μετανάστευση και διεξήγαγαν τρομοκρατικές επιθέσεις ενάντια στις βρετανικές αρχές.
Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από την αρχή μέχρι και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάη του 45’, οι Εβραίοι της Ευρώπης θα έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα και θα γίνονταν τα θύματα της συστηματικότερης επιχείρησης εξόντωσης στην ανθρώπινη ιστορία. Ως αποτέλεσμα του Ολοκαυτώματος, 7 εκατ. Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους, και εκατομμύρια ακόμη υπέφεραν απάνθρωπα βασανιστήρια, υποχρεωτική εργασία και κοινωνική περιθωριοποίηση.
ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ
Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου, ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι το Ολοκαύτωμα δεν έπρεπε ποτέ να επαναληφθεί. Τότε η βρετανική κυβέρνηση στράφηκε στα Ηνωμένα Έθνη και στις 29 Νοεμβρίου του 47' κατάφερε να αποσπάσει μια διακήρυξη που πρότεινε τον διαμοιρασμό της Παλαιστίνης.
Το αποτέλεσμα θα ήταν δύο ξεχωριστά κράτη Εβραίων και Παλαιστινίων με τα Ιεροσόλυμα να αποτελούν “διεθνή” ζώνη, λαμβάνοντας υπόψη ότι η περιοχή θεωρείται ιερή και για τους δύο λαούς. Το όλο εγχείρημα θα διεξαγόταν υπό την κηδεμονία της Αγγλίας, καθώς οι Βρετανοί διατηρούσαν ακόμα ελπίδες για έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Οι Εβραίοι δέχτηκαν το σχέδιο, αλλά οι Παλαιστίνιοι το απέρριψαν κατηγορηματικά. Εν τω μεταξύ, οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή υπό την πίεση Σιωνιστικών οργανώσεων που συνέχιζαν τις επιθέσεις ενάντια στις αρχές.
Τον Απρίλιο του 48' έλαβε χώρα η μια από τις πιο φρικαλέες σφαγές ενάντια του πληθυσμού των Παλαιστινίων, γνωστή ως η Σφαγή του Deir Yassin. Οι παραστρατιωτικές ισραηλίτικες οργανώσεις Irgun Zvai Leumi και Stern Gang, προσπαθώντας να λύσουν τον αποκλεισμό της Ιερουσαλήμ από τα αραβικά εδάφη, εισέβαλαν στο Παλαιστινιακό χωριό Deir Yassin σκοτώνοντας περίπου 100 ανθρώπους. Ως αντίδραση στο Deir Yassin, Άραβες ένοπλοι επιτέθηκαν σε μια σειρά από ασθενοφόρα που κατευθύνονταν στο νοσοκομείο του πανεπιστημίου Rothschild-Hadassah, σκοτώνοντας περίπου 80.
Τον Μάιο του 48' οι Εβραίοι διακήρυξαν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Σε αντίδραση, οι γειτονικές αραβικές χώρες εξαπέλυσαν συντονισμένη επίθεση κατά του Ισραήλ, οδηγώντας στον Α’ Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 48’-49’. Ως ένας από τους λόγους της αραβικής επίθεσης αναφέρθηκε και η Σφαγή στο Deir Yassin
Προς έκπληξη όλων, το Ισραήλ κατάφερε να κατατροπώσει τις αραβικές δυνάμεις των γειτονικών χωρών (Αίγυπτος, Ιορδανία, Λίβανο, Συρία, Ιράκ) και να κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της Παλαιστίνης. Η Λωρίδα της Γάζας περιήλθε στην Αίγυπτο και η Δυτική Ακτή στην Ιορδανία. Κατά συνέπεια του πολέμου, πάνω από 700.000 Άραβες (το 85% του αραβικού πληθυσμού) εκτοπίστηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες, σηματοδοτώντας αυτό που έμεινε στην ιστορία ως η πρώτη “Νάκμπα” ή “Καταστροφή”.
Από τότε, το Ισραήλ θα έβλεπε τα σύνορα του να επεκτείνονται έτι περαιτέρω και τους Εβραϊκούς οικισμούς να πληθαίνουν σε βάρος των Αράβων. Κατά τον “Πόλεμο των Έξι Ημερών” του 67’ το Ισραήλ προσάρτησε και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, την Δυτική Ακτή, την Λωρίδα της Γάζας και την Χερσόνησο του Σινά (από όπου το Ισραήλ υποχώρησε μετά από διαπραγματεύσεις) και τα Υψώματα του Γκολάν. Ο πόλεμος οδήγησε χιλιάδες Παλαιστινίους για μία ακόμα φορά να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και ξεκίνησε την πολυετή κατοχή παλαιστινιακών εδαφών που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Αναφορές
Mazower, M. (2009). Η Αυτοκρατορία του Χίτλερ: Ναζιστική Εξουσία στην Κατοχική Ευρώπη. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Nicholas, D. (1992/1999,2012). Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου. Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη, 312-1500. (Μ. Τζιαντζή, Μεταφρ.) Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Zeidan, A. (χ.χ.). Deir Yassin. Ανάκτηση από Britannica: https://www.britannica.com/place/Deir-Yassin
Αγριμανάκη, Κ. (2021, Μάιος 13). Παλαιστινιακό: Ένας αιώνας σύγκρουσης - Πώς και γιατί φτάσαμε ως εδώ. Ανάκτηση από Lifo: https://www.lifo.gr/now/world/palaistiniako-enas-aionas-sygkroysis-pos-kai-giati-ftasame-os-edo
Η Υπόθεση Ντρέιφους. (χ.χ.). Ανάκτηση από Διακρίσεις και Διώξεις στην Σύγχρονη Εποχή: Ιστορικό Ανθολόγιο και Εκπαιδευτικός Οδηγός: https://historyguide.web.auth.gr/%ce%bf-%ce%bd%ce%b5%ce%bf%cf%83-%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b9%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83/%ce%b7-%cf%85%cf%80%cf%8c%ce%b8%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%ad%ce%b9%cf%86%ce%bf%cf%85%cf%82/
Πογκρόμ στη Ρωσία. (χ.χ.). Ανάκτηση από Διακρίσεις και Διώξεις στην Σύγχρονη Εποχή: Ιστορικό Ανθολόγιο και Εκπαιδευτικός Οδηγός: https://historyguide.web.auth.gr/%ce%bf-%ce%bd%ce%b5%ce%bf%cf%83-%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b9%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%83/%cf%80%ce%bf%ce%b3%ce%ba%cf%81%cf%8c%ce%bc-%cf%83%cf%84%ce%b7-%cf%81%cf%89%cf%83%ce%af%ce%b1/
Χατζηβασιλείου, Ε. (2010). Εισαγωγή στην Ιστορία του Μεταπολεμικού Κόσμου. Πατάκης.